یکی از کتابهای بجا مانده از روزگار ایران پیش از اسلام به زبان پهلوی کتاب یادگار زریران (یادگار دودمان زَریر) است.
یادگار زریران حماسه و یلنامه غم انگیزی است که از روزگار ساسانیان بجا مانده و بر پایه نوشتهای کهن و اصیل از روزگار پارتیان است. بنابر این ریشههای تاریخی نمایش سنتی سوگناک که امروزه به ما رسیده در پیش از اسلام وجود داشتهاست. با گذشت زمان و دگرگونیهایی که از سوی نوحه سرایان و شبیهسازان هر عصر در نمایش، شبیهخوانی پدید آمده و با رویداد تاریخی و آیینی عاشورا، این گونه نمایش در روزگار صفوی به اوج خود رسیدهاست. یعنی سیر و پویه تکاملی شبیه خوانی از سوگواریهایی که بر سیاوش و پهلوان-نامه یادگار زریران میشده، آغاز شده و با کشته شدن امام حسین (از پیشوایان شیعهها) و رویداد عاشورا ادامه یافتهاست. داستان زریر قهرمان یادگار زریران همانندی شگرفی دارد با داستان عباس برادر امام حسین در دشت کربلا. این کتاب یکی از منابع و آبشخورهای شاهنامه فردوسی بوده است.
منابع ما درباره ی تاریخ شاهنشاهی اشکانی اندک است و به جز چند کتیبه ی کوتاه و سکه های آن دوره ، منابع رومی بیشترین اطلاعات را در مورد این دوره در اختیار ما قرار می دهند . در این میان چند متن مانند ویس و رامین و دو متن پهلوی درخت آسوریو یادگار زریران وجود دارند که لغات موجود در آنها نشان دهنده ی آن است که این متون به دوره ی اشکانی برمی گردند و ساخته و پرداخته ی آن دوره می باشند. با این که یادگار زریران به زبان پهلوی ست و در زمان ساسانیان تدوین نهایی شده ، ولی وجود کلماتی مانند hamharzan « همراهان »، puhr « پور، پسر »، amwast « کوبیدن »، و harwin « همه » نشان دهنده ی آن است که نسخه ی قدیمی تر آن به زبان پارتی بوده است . یادگار زریران که آن را به درستی « آهنگ خدایان » ایرانی یعنی Bhagavadgita ایرانی نامیده اند درباره ی جدال مزداپرستان ایرانی و خیون هایی ست که حاضر به قبول این دین نبودند . خیون ها می خواستند گشتاسپ دین مزدیسنا را رها کند . درغیر این صورت جنگی هولناک انجام خواهد گرفت و همین طور هم می شود .
:: موضوعات مرتبط: نقد و تحلیل، ادبیات حماسی، ادبیات حماسی، ،
:: برچسبها: ادبیات حماسی, یاذگار زریران, زریر, حضرت عباس, ,